Analyse: Indonesië schiet zich met WK onder 20 in eigen voet

"Asia's overlooked giant' kopte The Economist november vorig jaar na de G20 op Bali. Indonesië had zich economisch en geopolitiek fantastisch op de kaart gezet met de bijeenkomst van de leiders van de rijkste landen. Beelden met het prachtige Bali op de achtergrond gingen de wereld over. Indonesiërs en mensen die het land een warm hart toedragen waren trots.

Nieuw wetboek

Nog geen paar weken later kantelde het beeld, toen media wereldwijd kopten: 'Indonesië verbiedt seks voor het huwelijk'. Het parlement had na tientallen jaren vergaderen een nieuw wetboek van strafrecht aangenomen, het oude wetboek stamde nog uit de Nederlandse tijd. Hoewel de wet over veel meer gaat, kreeg het strafbaar maken van seks voor het huwelijk en het ongehuwd samenwonen wereldwijd de meeste aandacht.

Een vanuit Westers oogpunt onbegrijpelijk wetsartikel, want waar bemoeit de overheid zich mee? Australië en Amerika waarschuwden meteen dat het artikel gevolgen kan hebben voor, de door Indonesië zo gewenste, buitenlandse investeringen en het toerisme. Vanuit Indonesisch oogpunt is de wet, een duidelijk gevolg van politieke koehandel, misschien nog wel te begrijpen. Maar het zal de sociale en familiedruk op Indonesische jongeren vergrootten, want alleen directe familie mag aangifte doen. Daarnaast biedt de wet die over 3 jaar in gaat, ruimte voor ongewenste misstanden.

Hoewel ministers en gouverneurs meteen de media opzochten om te zeggen dat toeristen geen last zullen krijgen van de nieuwe wetgeving, zette het Indonesië wereldwijd neer als een conservatief moslimland. Terwijl het dat niet is. Indonesië is het land met de meeste moslims, religie en staat zijn gescheiden. Iedereen die Indonesië kent ziet dat de invloed van de islam de afgelopen jaren flink is toegenomen. Maar de meeste Indonesiërs zijn individueel erg tolerant. Zolang je er niet over praat en je in het openbaar aan de culturele, religieuze en sociale waarden houdt, is veel geoorloofd, zo luidt de stelregel. Het is het groepsdenken en de sociale druk dat intolerant maakt. Ook ontkomt Indonesië niet aan het conservatisme, dat wereldwijd aan het oprukken is.

Machtsstrijd

Nu is daar het WK voor spelers tot 20 jaar. De FIFA heeft de organisatie van het toernooi dat over 2 maanden zou worden gehouden bij Indonesië weggehaald. Afgelopen week spraken prominente politici van de PDI-P, de partij van Soekarno’s dochter Megawati, zich ineens uit tegen deelname van Israël.

De timing is opmerkelijk, want Israël had zich juni 2022 al gekwalificeerd. De druk was de afgelopen weken al opgevoerd door demonstraties in Jakarta. Het is in Indonesië een publiek geheim dat het organiseren van demonstraties niet zo moeilijk is. Wie vervoer regelt, een lunchpakket en enveloppen met een beetje geld heeft al snel een mensenmassa op de been. Demonstranten weten soms niet eens waarom ze er staan, geld vervoer en eten heeft ze over de streep getrokken. De Indonesische politiek heeft hiervan de afgelopen jaren gretig gebruik gemaakt.

De plotselinge weerstand tegen de deelname van Israël aan het toernooi kan dan ook niet los gezien worden van de presidents- en parlementsverkiezingen volgend jaar. Het is onderdeel van een machtsstrijd.

Ja, veel, zo niet alle Indonesiërs, steunen de Palestijnen in hun strijd tegen Israël. Dat heeft niet zozeer te maken met religie, in Indonesië wordt het Westen vaak arrogantie en het hanteren van dubbele standaarden verweten. Maar in voetbalminnend Indonesië heeft de deelname van Israël aan het WK onder de 20, maandenlang niet tot ophef geleid. Ook benadrukte de president afgelopen week nog dat voetbal en politiek niet door elkaar gehaald moet worden.

Het weghalen van de organisatie van het toernooi door de FIFA zet Indonesië opnieuw op achterstand. De internationale reputatie van het land staat op het spel. De verwachting is dat de FIFA voor langere tijd geen toernooien aan Indonesië zal toewijzen en dat andere sportorganisaties terughoudender zullen worden.

Het blijft trouwens opmerkelijk dat de FIFA officieel geen reden heeft gegeven voor het weghalen van het toernooi uit Indonesië. Was het de plotselinge weerstand tegen deelname van Israël? Of was er toch iets mis in de stadions, waarvan de inspectie door de Wereldvoetbalbond net was afgerond? Ook de FIFA is het voetbaldrama oktober 2022 in Malang natuurlijk niet vergeten.

Politiek

Indonesische politici zijn ondertussen vooral bezig met hun eigen strijd, waarin alles lijkt geoorloofd. De eventuele gevolgen lijken daarbij van ondergeschikt belang. Ook al zijn de verkiezingen pas volgend jaar februari, alles zal de komende tijd in het teken staan van die stembusstrijd.  De termijn van president Joko Widodo loopt af en hij kan niet worden herkozen. Dat betekent dat de macht opnieuw verdeeld moet worden. Macht is geld en geld is in Indonesië net even iets belangrijker dan in de rest van de wereld.

Zolang dat niet verandert zal het de opmars van Indonesië op veel terreinen belemmeren en het land regelmatig op achterstand zetten. Terwijl Indonesië alles in zich heeft om zowel geopolitiek als economisch een factor van enorme betekenis te worden.